Gerrit van Dijk

73, Haarlem, 4 december, kanker

 

Nederlands animatiefilmer en beeldend kunstenaar. Waarschijnlijk meest gelauwerde en gerespecteerde animatieregisseur uit de Nederlandse geschiedenis, die evolueerde van sterk politiek geëngageerd pamflettist naar geraffineerd collage-artiest, die elementen uit de populaire cultuur verwerkte in korte, veelal met potlood getekende films, die vaak in meerdere of mindere mate als zelfportretten gezien zouden kunnen worden. Het sterkst geldt dit voor Ik beweeg, dus ik besta/I Move, So I Am (1998) die hem zijn tweede Gouden Beer in Berlijn opleverde, in de categorie korte film.

De eerste was voor Pas à deux (samen met Monique Renault, 1988), waarin iconische figuren, van Elvis en Marilyn tot Che en de paus, met elkaar dansen. Zijn enige Gouden Kalf won Van Dijk voor A Good Turn Daily (1983). Boerenzoon uit het Noord-Brabantse Uden studeerde, na eerst te zijn opgeleid tot huisschilder in Ossendrecht, aan de Academie voor Kunst en Architectuur in Tilburg en werd tekenleraar in Haarlem. Hij zou tot zijn dood een stempel op die stad blijven drukken, onder meer als cartoonist voor het Haarlems Dagblad (1984-2001) en markante, met zwarte hoed gesierde persoonlijkheid in het straatbeeld. Richtte met Peter Zwaanswijk het kunstenaarscollectief X-65 op en was ook initiatiefnemer van een politiek kunstenaarsinitiatief, dat bekend werd als Jute (1978-79), een soort van getekend journaal.

Raakte na het kopen van een 8mm-camera voor het maken van familiefilmpjes onder invloed van het werk van Norman McLaren geïntrigeerd door animatiefilm en maakte zijn eerste bewegende tekeningen voor It’s Good in Heaven (1971). Bekendste films sindsdien: Vlag (1972), Butterfly R.I.P. (1975), Cube Men Cube I1975), Sportflesh (1976), het erotische Quod libet (1977), The End (1981), het voor de competitie in Cannes geselecteerde Haast een hand (samen met Jacques Overtoom en Peter Sweenen, 1983), Music for the Millions (1983), Water (1988), Janneke (1990), Frieze Frame (1991), Snert (1991), Firiety – The Movie (1992), De houten Haarlemmers (1995), de uit workshops voortgekomen collectieve producties Cinema vertekend (2000) en Nieuwsgierig? (2002), The Last Words of Dutch Schultz (2003),

The Letter (2004), Citizen Kane (2004), Happen To You What You Have Done Before (2004) en Uitverkocht (samen met Marie José van der Linden, 2007). Ook maakte hij een trailer voor het retrospectief dat het Filmmuseum in 2004 aan zijn werk wijdde. Kondigde op een persconferentie in september 2012 zijn naderende dood aan en Last Picture Show (2012), bestaande uit een tekening per dag, die hij wilde maken zolang hij het volhield. Was te zien in de korte animatiefilm De badkamer (Demian Geerlings, 1998) en was de hoofdpersoon van de documentaire Eight Days a Week (Erik Willems, 1997).

Van Dijk was een uitgesproken promotor van de onafhankelijke animatiefilm, door hem gedefinieerd als het omgekeerde van Walt Disney, hetgeen onder meer resulteerde in het door zijn vrouw Cilia van Dijk-Van Lieshout geleide distributiehuis Animated People en betrokkenheid bij de oprichting van het Nederlands Instituut voor de Animatiefilm (NIAF) in Tilburg en het Holland Animation Film Festival (HAFF) in Utrecht. Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw (1998).