Raoul Ruiz

70, Parijs, 19 augustus, longontsteking

Chileens-Frans regisseur, producent en (scenario)schrijver, eigenlijk Raúl Ernesto Ruiz Pino. Sleutelfiguur in de korte Chileense filmgolf van rond 1970 (naast regisseurs als Miguel Littin en Helvio Soto) was ook adviseur van de socialistische president Salvador Allende. Na de geslaagde rechtse coup en moord op Allende in 1973 ging Ruiz in Franse ballingschap en zou daar nooit meer uitkomen, al werkte en woonde hij ook regelmatig in Portugal, mede dankzij de samenwerkig met producent Paulo Branco. Lieveling van de Europese arthouses werd al snel ontdekt door Huub Bals en het International Filmfestival Rotterdam, dat ook zijn vroege Chileense films vertoonde, zoals Tres tristes tigres (Gouden Luipaard in Locarno; 1968) en La colonia penal (1970), een allegorie die de coup van Pinochet min of meer voorspelde.

Zijn Europese films waren vaak onnavolgbare, bijna alchemistische labyrinten, die zowel het magisch-realisme van Latijns-Amerikaanse schrijvers als de eruditie van een Franse intellectueel in zich droegen. Ook de zee speelde regelmatig een hoofdrol, gehuld in het soort van Keltische mist die je aan de Chileense kust kunt aantreffen. De vriendschap met Bals leidde ook tot een Nederlandse filmproductie, Het dak van de walvis (1982), met hoofdrollen voor Willeke van Ammelrooy en filmer Herbert Curiël als zwigzame indiaan. Na de typische ballingschapsfilm Diálogos de exiliados (1975) maakte Ruiz vele tientallen films, waarvan de meeste in Rotterdam te zien waren. Onder meer de met een César bekroonde korte fotomontage Colloque de chiens (1977),

de verfilming van Pierre Klossowski's absurde kloosterroman La vocation suspendue (1978), zijn Franse, enigszins aan Peter Greenaway herinnerende doorbraakfilm L'hypothèse du tableau volé (1979), Le borgne (1980), het Engelstalige The Territory/O território (1981), dat in Portugal werd opgenomen met dezelfde cast als Der Stand der Dinge (Wim Wenders, 1982), Les trois couronnes du matelot (1983), de surrealistische griezelfilm La ville des pirates (1983),

de televisiefilm Manoel dans l'île des merveilles (KNF-prijs Rotterdam; 1984), de door exploitatiefilmmaatschappij Cannon gefinancierde versie van het klassieke piratenverhaal Treasure Island (met Martin Landau, Lou Castel, Anna Karina en zangeres Sheila; 1985), L'éveillé du Pont de l'Alma (1985), de dansfilm Mammame (1986), Mémoire des apparences (1987), de Zweedse productie Brise-glace (samen met Jean Rouch en Titte Törnroth, 1988), La chouette aveugle (1990), de Amerikaans-Belgische, in New York gedraaide satire The Golden Boat (met Jim Jarmusch en Barbet Schroeder; 1990), L'oeil qui ment (met John Hurt; 1992), Trois vies & une seule mort (met Marcello Mastroianni; 1996), Généalogies d'un crime (met Catherine Deneuve en Michel Piccoli; 1997), de Amerikaans-Canadees-Britse coproductie Shattered Image (1998), de uitbundige Proustverfilming met een all-star cast Le temps retrouvé (Deneuve, Emmanuelle Béart, John Malkovich, Vincent Perez; 1999),

Comédie de l'innocence (met Isabelle Huppert; 2000), Combat d'amour en songe (2000), de verfilming van Jean Giono's Les âmes fortes (met Malkovich, Laetitia Casta en Johan Leysen; 2001), Ce jour-là (2003), Le domaine perdu (2005), Klimt (met Malkovich in de titelrol; 2006), een episode in Chacun son cinéma (2007), de Engelse thriller A Closed Book (met Tom Conti en Daryl Hannah; 2010) en de grootscheepse kostuumfilm Mistérios de Lisboa (Prix Louis Delluc, Golden Globe en regieprijs in San Sebastian; 2010), waarvan de bioscoopversie vier en een half uur duurt. Zijn laatste Chileense film La noche de enfrente (2011) zou in postproductie zijn. De lijst van speelfilms, documentaires, televisieproducties en korte films van Ruiz is nog veel langer, deze opsomming beperkt zich min of meer tot wat voor Nederlandse bioscoop- en festivalbezoekers zichtbaar geweest kan zijn. Won in Berlijn een Zilveren Beer voor zijn hele oeuvre (1997). Was actief in de cultuurpolitiek en fungeerde in de tweede helft van de jaren tachtig als directeur van het Maison de la Culture van de stad le Havre, een multidisciplinair prestigeproject van de regering-Mitterrand. Getrouwd met regisseur, schrijver, editor en vaste medewerker Valeria Sarmiento.